KIM DUNG VÀ NGỌA LONG SINH : THIÊN KIẾM VỚI TUYỆT ĐAO

KIM DUNG VÀ NGỌA LONG SINH : THIÊN KIẾM VỚI TUYỆT ĐAO33

"Trước kiếm Cơ Đồng không còn tuyệt học, dưới đao lão phu không có sinh cơ" câu nói đó cuả Thiên hạ đệ nhất đao Hướng Ngao như muốn mở ra hai dòng nghịch lưu chảy quanh cái quan niệm về võ học trong tư tưởng của Ngọa Long Sinh, một đại bút về tiểu thuyết võ hiệp. Cùng với Kim Dung, nhưng bằng một phong cách khác hẵn Kim Dung, Ngọa Long Sinh đã lặng lẽ mở ra một chân trời huyền ẩn cho tư tưởng để tựu thành những điều bất khả tư nghì cho cõi đạo Sơ Thủy Đông Phương.

Nói đến tiểu thuyết võ hiệp, người ta thường nói đến Kim Dung, và tiếp theo đó là Cổ Long, Gia Cát Thanh Vân, Nam Kim Thạch..... Nhà phê bình Trung Quốc Vương Sóc đả kích Kim Dung thậm tệ nhưng lại chấp nhận Cổ Long, và ông đánh giá Cổ Long cao hơn Kim Dung rất nhiều. Mỗi người đều có quyền nhận định theo cách riêng của mình. Chúng ta cũng vậy, và nên vậy. Trong lĩnh vực văn học nghệ thuật không thể có cái khách quan tuyệt đối. Không thể có một tác phẩm hay hoặc dở đối với tất cả mọi người. Đối với một tác phẩm hoặc tác giả, chúng ta không nên bài xích, khen ngợi theo dư luận, trừ phi chúng ta đến với tác phẩm hay tác giả đó mà không định kiến, và tự rút ra những nhận định riêng của mình. Những môn đồ của Tinh tú lão quái Đinh xuân Thu không phải là không đầy dẫy trong dư luận, cũng như trong những ý kiến phê bình. Ngọa Long Sinh tương đối được ít nhắc đến hơn các tác giả trên, nhưng ngoài Kim Dung và Ngọa Long Sinh ra, tôi thấy trong tác phẩm của các tác giả đó, mọi tư tưởng và ý đồ tác giả đều hiện lên trên từng trang giấy, trong từng câu nói của các nhân vật, như những sợi chỉ nổi ngổn ngang trên một tấm vải may vụng. Đó là bi kịch của những người mong muốn lập ngôn. Mà văn chương như thế, ta chỉ có thể đọc một lần. Như ăn mía. Nhai một lần đã mất hết vị ngon. Với một đôi chút cực đoan, tôi dám khẳng định rằng cùng sánh vai với Kim Dung, chỉ có Ngọa Long Sinh là người biểu hiện được những tư tưởng thâm trầm u áo, thậm chí có nhiều điểm còn vượt hẳn Kim Dung, dù các kiệt tác của ông không được phổ biến nhiều trong giới bạn đọc Việt Nam. Nếu đến với Ngọa Long Sinh từ Kim Dung, thì những người đọc vôi vàng thường dễ thất vọng. Bởi vì từ cái thế giới sinh động của Kim Dung với những tình tiết lâm ly, những cốt chuyện hấp dẫn, chúng ta như bước vào cung điện trang nghiêm với bầu không khí vô cùng trầm mặc. Trong tác phẩm ông thường thiếu vắng những tràng cười họat kê, những câu khôi hài ngộ nghĩnh hay những kẻ lãng tử khoái họat như trong tác phẩm Kim Dung. Sự hồi hộp gay cấn cùng những tình tiết bất ngờ cũng chỉ mức độ nửa chừng. Chỉ khi nào ta kiên nhẫn theo dõi ông thật kỹ qua một vài tác phẩm, ta sẽ thấy tư tưởng ông còn có những điểm thâm trầm hơn cả Kim Dung. Có điều ông che dấu tư tưởng mình quá kín, và như thế là thử thách bạn đọc quá nhiều. Cũng như Kim Dung, ông là người thâm cảm được sự bế tắc trong việc biểu đạt triết học Đông phương bằng ngôn ngữ triết học trường trại hiện nay, nên ông âm thầm khai phá một con đường đi riêng biệt rất mực.... Ngọa Long Sinh! Ông Bùi Giáng đã nhận xét một cách triệt để :"Những kiệt tác của Ngọa Long Sinh đi song song với Kim Dung và Gia Cát Thanh Vân - thực hiện một cuộc chuyển biến dị thường trong lịch sử văn học tư tưởng Trung Hoa" 34

Kim Dung thường chia võ học theo hai nguyên lý Âm Dương, như trong giới tự nhiên. Từ đường lối luyện công cho đến chiêu thức, đặc biệt là trong quan điểm về nội lực. Một bên thì âm hiểm mềm mại, một bên thì cương trực mạnh mẽ. Hai mặt đối lập nhau ấy, nếu được dung hóa trong một cá thể thì năng lượng kết hợp sẽ trở thành gần như vô tận. Một người học võ nếu hóa hợp được nội công âm nhu và dương cương thì nội lực sẽ trở nên vô địch. Thông thường thì chỉ có bậc chân tu đạo hạnh như Trương Tam Phong, một bậc Lão Tử trong võ học, mới đạt nỗi đến cảnh giới đó bằng cái tâm tuyệt đối thanh tĩnh vô vi. Những kẻ khác, dù là đại cao thủ, nếu có tham vọng luyện được cả hai môn sẽ rơi vào trạng thái "tẩu hỏa nhập ma". Những cao thủ tuyệt đỉnh như Nhậm Ngã Hành, Phương Chứng đại sư, hay Hoàng Dược Sư.... đều chỉ có thể luyện nội công theo một đường lối Dương công họăc Âm công mà thôi. Nhưng cũng có những người do cơ duyên run rủi mà đạt đến cảnh giới võ học tối cao đó ở ngay tại chỗ "sinh tử quan đầu". Đó là trường hợp một Trương Vô Kỵ hóa giải được Nhất âm chỉ và Cửu dương thần công trên Quang Minh Đỉnh, hay là trường hợp một Thạch Phá Thiên hợp nhất được Viêm viêm công và môn độc chưởng âm hàn trên Ma Thiên Lĩnh.....Nhờ vậy mà hai nhân vật đó đã đạt đến cảnh giới "tam hoa tụ đỉnh", "ngũ khí triều nguyên " tối cao trong võ học. Như Âm và Dương dù đối nghịch nhau, nhưng khi đã được tương dung hợp nhất trong vòng tròn Thái cực, thì cứ tự tại an nhiên để tiêu trưởng thiên biến vạn hóa, mà vẫn không làm đảo lộn trật tự của trời đất. Giống như một người đã giác ngộ thì nói năng động tĩnh đều phát huy diệu dụng, đi đứng nằm ngồi đều biểu lộ huyền cơ. Đó chính là quan điểm về võ học của Kim Dung, nhất là trong quan điểm về nội lực.

Ngọa Long Sinh lại đi theo con đường biểu đạt khác, rất khó nhận ra. Chỉ trong tác phẩm Thiên kiếm Tuyệt đao, tư tưởng ông mới hơi hé lộ cho ban đọc một đôi chút, qua một nhân vật Cơ Đồng với Thiên kiếm vô địch thiên ha, và một nhân vật Hướng Ngao với Tuyệt đao đệ nhất võ lâm. Sống xa cách nhau bên kia Sinh Tử kiều, hai cao thủ tuyệt đỉnh tượng trưng cho hai cái đối cực về võ học đó đang bị bế tắc trong việc hợp nhất với nhau. Một bên là Thiên kiếm theo nguyên lý Sinh, đem bi tâm trùm lên kiếm pháp để hóa giải tất cả võ học trong thiên hạ. Một bên là Tuyệt đao theo nguyên lý Diệt, đem sát tâm hóa vào đao pháp để tận diệt mọi đối thủ trên đời. Trong khi Kim Dung muốn cho rằng mọi võ công đều có tính tương đối, và phải chịu khắc chế lẫn nhau, thì với Ngọa Long Sinh, cả hai nguyên lý Sinh Diệt đó đều được đẩy đến chỗ thủy tận sơn cùng! Trước Thiên kiếm không còn tuyệt học, dưới Tuyệt đao không có sinh cơ.. Thiên kiếm không thể giết người, mà mỗi khi sử dụng chỉ có thể buộc đối phương buông khí giới qui hàng, vì cảm thấy mình bị dồn vào tuyệt lộ. Đó cũng là cách dẫn dụ và hóa độ người theo nguyên lý đại bi, nên nó còn có tên là Đại bi kiếm pháp. Thiên kiếm có thể hóa giải tất cả võ học trong thiên hạ, nhưng nếu bị phá giải thì xem như đối diện với diệt vong. Tuyệt đao mỗi lần vung ra là ngập tràn sát khí nên không thể không giết người. Nhưng nếu không giết được đối phương hay bị đối phương phá giải thì xem như lâm vào tử lộ. Nếu dùng Thiên kiếm để giao đấu với Tuyệt đao thì ai thua ai thắng, khi mà cả hai đều là hai cực tuyệt đối không thể dung hòa? Làm thế nào để đem được sát tâm của Tuyệt đao hòa vào Thiên kiếm, cũng như làm thế nào để hòa được bi tâm của Thiên kiếm vào sát khí của Tuyệt đao? Vấn nạn này cứ ám ảnh mãi chàng thiếu niên Tả Thiếu Bạch. Câu hỏi đó như đặt lý trí trước một huyền án lửng lơ. Mà người duy nhất có thể giúp chàng ta tìm câu giải đáp lại là một cô gái mù lòa ẩn cư chốn lều tranh! Chính ở điểm này, Ngọa Long Sinh đã âm thầm đặt lại tư tưởng trên một căn cơ bất khả tư nghì.

Thiên kiếm và Tuyệt đao giống như thần Bảo vệ Vhisnu và thần Hủy diệt Shiva trong tư tưởng Ấn Độ giáo. Chỉ có thần Brahma mới hợp nhất được hai vị thần đó trong tam vị nhẩt thể để khơi dẫn nguồn sáng tạo. Thiên kiếm và Tuyệt đao không thể dung hòa nhau, nhưng Ngọa Long Sinh đã sáng tạo một nhân vật có thể hưởng được cả hai tuyệt kỹ hoàn toàn đối lập nhau đó, như một sự điều hòa. Đó là Tả Thiếu Bạch. Chàng thiếu niên bị truy sát, trong cơn hoảng lọan tuyệt vọng đã vượt qua được Sinh Tử kiều, một cây cầu đầy huyền thọai trong võ lâm mà mọi kẻ vượt qua đều phải chết. Chính ở trong trạng thái vô tâm, đem chuyện sống chết gạt bỏ ra ngoài lòng mà chàng thiếu niên kia mới vượt qua được cây cầu Sinh Tử. Mà đạt được trạng thái vô tâm, vượt trên sinh tử như thế là đã đặt được những bước chân đầu tiên đến cõi thâm huyền, theo truyền thống tu học Đông phương. Đó là điều kiện để đi vào cảnh giới uyên áo của tư tưởng, mà trong Thiền tông gọi là "Tuyệt hậu tái tô" (Chết đi sống lại). Muốn cho Tả Thiếu Bạch học được cả Tuyệt đao lẫn Thiên kiếm, Ngọa Long Sinh phải để chàng thiếu niên đó một lần vượt qua cõi Tử Sinh. Và chính từ cảnh giới đó mà con người thường phát huy diệu dụng.

Các thiên tài Đông Tây kim cổ đều thâm giải điểm chung này. Ông Nguyễn Du thì bóng bảy hơn bằng cách để Sư trưởng Giác Duyên vớt Thuý Kiều từ sông Tiền Đường. Còn Kim Dung cũng có một lần để Lệnh Hồ Xung rơi vào trạng thái tuyệt vọng tại Dược Vương miếu, sinh tử đại sự không còn làm anh ta quan tâm nữa, nên chỉ mới lần đầu tiên mà chàng ta đã phát huy Độc Cô kiếm pháp đến mức tuyệt luân, đánh bại Cuồng phong khoái kiếm của Phong Bất Bình, và chỉ bằng một chiêu kiếm đã đâm mù mắt 15 tên môn đồ phái Tung sơn. Trong tác phẩm của Ngọa Long Sinh, các điều phụ thuộc thường được trình bày tràng giang đại hải lại chẳng hấp dẫn bao nhiêu, trong khi những điều cốt yếu, những vấn đề trầm trọng cho tư tưởng lại chỉ được đề cập phớt qua.

Thiên nhiên của Ngọa Long Sinh cũng không hùng vĩ đa dạng, không muôn sắc nghìn màu cho bằng thiên nhiên của Kim Dung. Nhưng thế giới nội tâm của các nhân vật lại thường u uẩn khắc khoải hơn rất nhiều. Và đàng sau cái thế giới đó, ta thường bắt gặp nỗi trầm tư sâu thẳm về cõi tồn sinh hay cái nhìn trầm mặc vào nỗi đời dâu bể. Một quái nhân như Tiêu Tiên (trong Vô danh tiêu) tự giam mình trên gác vắng hàng mấy mươi năm trời để khổ luyện võ công, muốn đem nội kình gởi vào tiếng tiêu để sát thương địch nhân ở xa hàng dặm, trong chỗ vô hình tích. Ý niệm về thời gian như không còn nữa. Thời gian như đã ngừng trôi trong thế giới nội tâm và con người đó như muốn hướng mình theo tiếng gọi của vô biên và tuyệt đích. Một quan điểm như thế về võ công có lẽ không tìm thấy trong tác phẩm của Kim Dung.

Ba vị cao nhân võ lâm khác là Trang Sơn Bối, Nam Dật Công và Liễu Tiên Tử (trong Kim kiếm điêu linh) tự ẩn mình tuyệt tích trong núi hoang, hằng năm lại tỷ thí để tranh nhau chức vô địch. Từ thuở tráng niên, cho đến khi tro tàn thời gian bay bạc trắng cả mái đầu. Tiếng thở dài của Nam Dật Công chốn hoang sơn khi giật mình ngẫm lại, nghe ra còn thê lương hơn cả hình ảnh Tã Lãnh Thiền mù lòa gào thét trên Phong Thiền đài : tất cả cảnh đời dâu bể đó cũng chỉ vì cái lụy của chữ Danh. Những vấn đề này, ngoài bút tài hoa của Kim Dung chắc chắn sẽ lôi cuốn người đọc hơn nhiều, nhưng cũng vì thế mà dễ mất đi sự thâm trầm của tư tưởng, là những chiều sâu cần trầm tư quán tưởng hơn là biểu đạt trên văn tự ngữ ngôn.

Tác phẩm Kim Dung giống như Thiên kiếm, và tác phẩm Ngọa Long Sinh không khác Tuyệt đao. Thiên kiếm thuờng được ưa thích hơn Tuyệt đao, cũng như Thi Quỉ Lý Hạ đâu có được mến mộ bằng Thi Tiên Lý Bạch hay Thi Phật Vương Duy. Nhưng cả kiếm lẫn đao đều vạch ra một thông lộ cho người đọc tìm về cõi đạo phương Đông. Trong Tuyệt đao đã hàm ẩn Thiên kiếm, và trong Thiên kiếm vẫn thấp thóang Tuyệt đao. Nhưng tại chỗ chót vót sơ đầu, cả Thiên kiếm và Tuyệt đao đều hợp nhất thành Một, bởi vì đó chỉ là hai lối rẽ tạm thời trong tư tưởng do yêu sách của việc lập ngôn!

LAI RAI CHÉN RƯỢU GIANG HỒ-HUỲNH NGỌC CHIẾN